Op 25 mei 2018 is de AVG wet in werking gegaan en ik schreef toen al eens een blog met de vraag of AVG ons zou gaan brengen waarvoor het bedoeld is. Nu ruim 2,5 jaar later kan ik deze vraag eigenlijk wel opnieuw stellen, want ik heb zo mijn bedenkingen bij de AVG wet en vooral ook wat het beoogde te doen. Het doel van AVG was een bescherming van je eigen persoonlijke gegevens, waarbij je zelf het heft in handen hebt en weet waar jouw data is opgeslagen, wat er meer gebeurt en dat je ook het recht hebt om deze data opslag weer teniet te doen. Hiermee zou er meer bewustzijn ontstaan over waar onze persoonlijke informatie allemaal opgeslagen is en eventuele fraude en diefstal met data moeten beperken. En met name in dat bewustzijn gaat het volgens mij al jaren mis.

AVG is verworden tot een lange lijst van regeltjes en procedures voor organisaties die een nieuwsbrief willen versturen, een ledenlijst bijhouden voor hun administratie en zo nog een paar simpele handelingen. Maar in de basis is het gebruik van persoonlijke gegevens om jou te informeren of een factuur te kunnen versturen volgens mij niet heel erg spannend. Terwijl we daar met z’n allen heel erg druk mee zijn. “Denk wel aan de AVG” is een zin die je vijf jaar geleden niet had begrepen en nu weet iedereen waar je het over hebt. Maar het gebruik van persoonlijke gegevens om daar vervolgens een profiel te kunnen maken met als doel jouw gedrag te beïnvloeden gaat veel verder dan deze regeltjes. En daar lijkt het soms niet veel verder te komen dankzij de invloed van de grote techreuzen.

Datacenter in de polder

Een discussie van afgelopen week over het grootste datacenter van Europa van Facebook – oh nee sorry Meta – dat in Zeewolde moet neerstrijken zette mij aan het denken. Meta heeft slechts één hoofdactiviteit in al haar platformen: communicatie tussen mensen faciliteren en alle data die dat oplevert opslaan, om daar vervolgens zelf beter van te worden door te profileren en daarop te adverteren. Nu geeft Facebook natuurlijk aan dat ze zich netjes aan de AVG houdt, maar het feit dat er nog steeds allerlei rechtszaken lopen tegen Facebook over met name hun schendingen van privacy maken dat we volgens mij voorzichtig moeten blijven. Maar ook hier gaat het weer om bewustwording. Veel mensen doen wel alsof ze weten dat ze moeten oppassen met wat ze op Facebook of Instagram zetten, maar zijn ze er ook van op de hoogte dat Facebook vaak informatie verzameld waar je niet bewust bij bent? Wist je dat Facebook jouw locatie weet, je browser historie en in beperkte mate ook je financiële stand van zaken? Allemaal informatie waar je via een lange lijst van algemene voorwaarden mee akkoord bent gegaan toen je jezelf aanmeldde voor Facebook. Dus daarmee voldoen ze aan de voorkant aan de regeltjes,  maar weet jij je nu beschermd zoals de AVG dat had bedoeld?

Terug naar de discussie over Zeewolde. Welk doel had Eric Wiebes toen hij zich als minister persoonlijk ging bemoeien met het kunnen realiseren van deze betonnen energieslurper in Zeewolde? Het lijkt heel sterk op de datacenters van Microsoft en Google die een tijd terug neerstreken in de kop van Noord Holland en waar nu discussie is ontstaan over de uitbreiding van deze gebouwen. Toch is er een klein verschil vind ik. Microsoft en Google zijn ook enorme dataslurpers, maar bieden in beginsel voor veel gebruikers toepassingen waarmee zij hun werk kunnen doen. E-mail, office applicaties en andere software waarmee bedrijven hun dagelijkse taken kunnen uitvoeren. Maar welke toegevoegde waarde biedt Meta ons, terwijl wij hen al onze persoonlijke data gratis geven? Als bedrijf maken wij graag gebruik van Facebook en Instagram, want we weten daarmee doelgroepen van onze klanten goed te bereiken. Maar ben je daar als burger echt mee geholpen?

Klem in de fuik

De enige uitzondering is Whatsapp. Ik begrijp heel goed waarom Facebook – sorry Meta – in 2014 deze berichtendienst voor 14 miljard euro heeft overgenomen. Het werkwoord “even appen” is zoveel meer ingeburgerd bij ons allen dan “even smsen” en daarmee is Whatsapp niet meer weg te denken in onze persoonlijke communicatiemix. Het voelt soms ook als een berichtendienst die we gewoon gratis met z’n allen gebruiken, maar ook hier heeft Meta een commercieel doel te halen. Je betaalt geen 14 mld euro om vervolgens als non-profit organisatie deze dienst in de lucht te houden, getuige ook de rechtszaken die Whatsapp rondom AVG al aan zijn broek heeft hangen. Kortom, dankzij het massale gebruik van Whatsapp door zo ongeveer iedereen in de westerse wereld, heeft Meta een ontzettende kennis opgebouwd over haar gebruikers. Daar helpt een AVG wet niet meer bij, daarvoor is het kwaad al geschied. We zitten al klem in de fuik van Meta, zonder dat we het vaak door hebben.

Maar toch…. vandaag kwam er een tegenbeweging over het stukje grond in Zeewolde. Burger coöperatie Land van Ons heeft zich gemeld bij de gemeente voor de tachtig hectare waar Meta haar oog op heeft laten vallen. Een coöperatie, waarbij de leden geld steken in het behoud van grond voor natuur en duurzame landbouw in plaats van een datacenter waar Meta servers vol zal plaatsen met data die wij zelf als burgers aan hen overdragen. Misschien is het wel een klein begin van een tegenbeweging die we ook in de digitale wereld tegen Meta kunnen beginnen als burgers. Tijd voor een coöperatie Data van Ons. Wie staat er op?