Een term die vaak voorkomt in berichten over ondernemen, start-ups en toekomstgerichte bedrijvigheid is ‘ecosysteem’. Deze term is afkomstig uit de biologie en gaat volgens Wikipedia over een natuurlijk systeem dat bestaat uit organismen en hun abiotische omgeving en de wisselwerkingen tussen beide, binnen een afgebakende, bijvoorbeeld geografische eenheid. Prachtige mond vol, dat concreter wordt als je kijkt naar de kenmerken van een ecosysteem: netwerken van relaties tussen organismen, circulatie van energie en materie, een dynamisch evenwicht, zelfherstellend vermogen en relaties met andere ecosystemen. Kenmerken die je toepasbaar zijn als je ecosystemen in de vorm van organisaties gaat bespreken. Of ecosystemen in de geografische zin, zoals regionale samenwerkingen.

Een tijd terug las ik op LinkedIn een bericht van Marco Derksen over ecosystemen en digitalisering, waarna ik nieuwsgierig ben gaan kijken naar het webinar van Ard-Pieter de Man over “Nieuwe manieren van organiseren”. Een interessante lezing over organisatievormen, waarover hij ook een boek heeft geschreven met Pieter Koene en Martijn Ars genaamd “How to survive the organizational revolution”. In het webinar enkele bekende voorbeelden, maar zijn kijk hierop was voor mij verhelderend. Vaak hoor ik voorbeelden als Bol.com aan vanuit het idee “mooi die grote bedrijven, maar wij dan als MKB?”, maar dit keer werd ik toch uitgedaagd om er ook voor mijzelf eens over na te denken. En dan niet alleen vanuit mijn eigen bedrijven, maar ook vanuit het perspectief van de Achterhoek. Een regio waar ik al sinds mijn geboorte woon en vooralsnog niet de intentie heb om hier weg te gaan. Omdat hier zoveel energie zit. De afgelopen jaren merk ik een enorme drang bij veel inwoners om de regio sterker te maken. Hoezo krimpregio? Ja misschien wonen hier niet veel mensen, maar het gaat toch ook om kwaliteit en niet kwantiteit?

Kwaliteit van leven

Voordat ik boze reacties krijg, ik bedoel niet letterlijk de kwaliteit van inwoners. Maar de kwaliteit van leven. En ook afgelopen jaar is het wel duidelijk geworden dat het met elkaar op een kluitje in de grote stad, met veel te dure woonruimte niet altijd het hoogst haalbare doel is. Voldoende ruimte om je te kunnen bewegen is erg prettig, als je gekluisterd bent aan je huis. Of een ommetje maken in het bos zonder direct vast te lopen in hordes mensen, is ook heel fijn op zondag. Maar die kwaliteit gaat verder dan alleen de ruimte. Het gaat ook om het werk dat we hier doen. Het maken van dingen, het creëren van nieuwe producten. De verhouding kantoorwerk ten opzichte van ambachtswerk is hier anders dan aan de Zuidas. Maar is het ergens ook niet veel gaver dat je kunt zeggen “ik heb dat huis helpen bouwen” dan “ik heb dat huis helpen financiëren”?

Het is niet gek dat we in het nieuws lezen dat er een groot tekort aan technische mensen ontstaat, want wij kunnen ze erg goed gebruiken in de Achterhoek. En we hebben er gelukkig ook heel veel in eigen huis opgeleid, maar dat is niet genoeg. Op dit moment zijn 20% van de vacatures al niet te vervullen en met de vergrijzing die nog even aanhoudt, zal dat aandeel niet minder worden. Dus wil je gave dingen maken en zoek je een mooie plek om te wonen, je bent van harte welkom. Maar ook alleen dat we hier dingen maken is niet het enige dat zorgt voor kwaliteit. Dan komen we weer terug bij het ecosysteem.

Elkaar verder helpen

Naoberschap kent inmiddels heel Nederland als “iets over hebben voor je buren”, zoals het vaak in de media wordt omschreven als het over de Achterhoek gaat. Maar het is meer dan dat. Naoberschap is het elkaar helpen, ook in de zakelijke sfeer. Wij kennen hier bijna uitsluitend familiebedrijven en in veel gevallen al van meerdere generaties. Opa A heeft nog zaken gedaan met opa B en dus doen de kleinzonen in de derde generatie dat ook. En heeft het ene bedrijf het even lastig, dan helpt het andere bedrijf mee. Kenmerkend was onlangs een grote brand bij een productiebedrijf, waar de dag na de brand al meer halruimte was aangeboden door andere bedrijven dan er nodig was. Dat gaat verder dan “iets over hebben”. Dat is elkaar verder helpen.

En niet alleen als er een ramp dreigt, maar juist ook in de ontwikkeling voor de toekomst. Zo zijn er meerdere leerkringen waarin ondernemers met elkaar in gesprek zijn over de toekomst. Nieuw leiderschap, digitalisering, automatisering, AI, cyber security, 3d printing, circulariteit, duurzaamheid… alle relevante thema’s komen hier langs. Niet alleen om met een kop koffie of potje bier over te praten, maar ook om zo concreet mogelijk te maken. In gezamenlijke projecten, pilots, samenwerkingen, joint-ventures, etc. Doen heeft niet voor niets een Achterhoeks synoniem: D’RAN.

Triple-helix model

Ondernemers kunnen dit niet alleen en gelukkig hoeft dat ook niet. Overheden staan klaar om samen te werken met het bedrijfsleven, om de Achterhoek sterker te maken. Sinds een aantal jaren kent de Achterhoek een unieke samenwerkingsvorm volgens het triple-helix model. Niet alleen praten over thema’s, maar ook samen projecten starten die tot toekomstige veranderingen leiden. Samen aan thematafels als gelijken, maar wel met respect voor ieders rol en verantwoording. Mooi om te zien. Natuurlijk gaat het niet altijd vlekkeloos en is er wel eens discsusie. Maar in een goede relatie moet ook stevig gepraat kunnen worden, dus dat is hierin niet anders.

De samenwerking tussen bedrijfsleven en onderwijs is al tientallen jaren erg sterk. Gezamenlijke techniekdagen, waarin de jeugd bekend wordt met de maakindustrie en de mogelijkheden die een technische opleiding hen kan bieden. Opleidingen die worden opgezet en gefinancieerd door het ROC en het bedrijfsleven. Vakken die niet meer klassikaal worden gegeven op school, maar door opgeleide instructeurs in bedrijven. Vooral in de techniek is de samensmelting tussen onderwijs en het bedrijfsleven heel sterk. Iedere scholier die in de Achterhoek de techniek in gaat, is verzekerd van een baan. En willen ze toch liever zelf ondernemen? Ook daarvoor kennen we incubators, startersregelingen en innovatiecentra waar je als ondernemer kunt starten en samenwerken met anderen. En natuurlijk ook om te leren van andere bedrijven. Kleintjes worden ook hier geholpen door de groten.

Uitdagingen voor de toekomst

Is de Achterhoek dan een ecosysteem? Het ligt er maar net aan hoe je de definitie bepaalt. Ard-Pieter de Man gaf in een reactie terecht aan dat het een vuilnisbakterm is geworden, omdat het heel hip is om het te gebruiken. Maar ik ben van mening dat de Achterhoek een ecosysteem is, dat daar binnen weer bestaat uit allerlei kleinere ecosystemen. Een ecosysteem op eigen wijze. Zoals het ecosysteem van Brainport Eindhoven ook weer anders is dan de start-up cultuur in Berlijn. Maar de kenmerken van een ecosysteem zijn ook in de Achterhoek terug te zien. Neem bijvoorbeeld het kenmerk “zelfherstellen vermogen”. Er staan grote uitdagingen voor de toekomst op de agenda, ook in de Achterhoek. Maar ik weet zeker dat we deze uitdagingen vanuit onze bestaande (en nieuwe) samenwerkingen kunnen omzetten in oplossingen. De energie, de relatie en de materie is aanwezig. Doe je mee?