Veel voor weinig of weinig voor veel?

Afgelopen jaar leken de koersen van aandelen en cryptomunten alleen maar omhoog te kunnen. Door de gigantische hoeveelheden steunpakketten en bijgedrukt geld, waren veel mensen met spaargeld op zoek naar nieuwe vluchthavens om rendement te kunnen maken met hun geld. Op de bank levert het niets op en in het geval dat je meer dan 100.000 euro hebt kost het je zelfs rente. Dus dan is het slimmer om het het in aandelen of obligaties te stoppen. Sinds een aantal jaren is ook de crypto gekte erbij gekomen, waardoor mensen massaal hun spaargeld in crypto’s stoppen en daarmee de koersen van deze munten ten opzichte van de dollar (of euro of andere wereldmunt) zien stijgen. Sinds twee weken gaan de koersen weer omlaag en beginnen de eerste paniek signalen te komen. Is dat heel vreemd? Volgens mij niet.

Voordat de corona crisis impact kreeg op de economische groei in de wereld, werd er door bijna alle landen met een eigen valuta al behoorlijk riant omgegaan met het drukken van geld. Voor mensen die wel eens in Washington zijn geweest herkennen het misschien via de Debt Clock die daar hangt, maar ook online te vinden is. Hier kun je zien hoe snel de staatsschuld van de VS stijgt en op dit moment al op een niveau staat van ruim 125% van het Bruto Nationaal Product. Toch heeft het woord schuld wel iets vreemds, want aan wie heeft de VS dan schuld? Er wordt wel eens gezegd dat het vooral de Chinezen zijn die deze schuld betalen, maar hoe bestaat het dan dat China ook zelf al een schuld heeft van 47% van het BNP? Dus hoe werkt dat nou met die staatsschuld vroeg ik mij een tijd terug af. Ik heb hierover meerdere boeken gelezen en de theorie uit het boek “The deficit Myth” heeft mij het meest geboeid.

Interessant weetje tussendoor : hier vind je de staatsschuld van veel landen.

The Deficit Myth

Kort gezegd is de theorie die Stephanie Kelton hierin schrijft “belastingen zijn er niet om inkomsten van de overheid zeker te stellen, belastingen zijn er om waarde toe te kennen aan de valuta die door de overheid wordt uitgegeven”. Laat het even bezinken zou ik zeggen. Je betaalt dus niet je belasting omdat de overheid dit nodig heeft voor haar eigen uitgaven, maar je betaalt je belasting omdat je daarmee impliciet ook waarde toekent aan de valuta die de overheid uitgeeft. En ik vind die gedachte helemaal niet gek. De landen die aangesloten zijn bij de ECB zijn verantwoordelijk voor de uitgifte van de EURO en om te zorgen dat hier voldoende waarde aan blijft kleven, innen zij hun belastingen ook in EURO’s. Klinkt logisch toch? Maar hoe betaalt de overheid dan haar uitgaven? Volgens het boek vrij eenvoudig: door de uitgifte van nog meer EURO’s. Maar kan dat zomaar vraag je je misschien af? Het antwoord is “helaas bijna wel”. Kijk alleen al naar de gigantische hoeveelheden EURO’s die extra zijn uitgegeven in verband met de corona crisis.

Centrale banken van de landen binnen de EU hebben het recht om fysieke munten uit te geven, de ECB niet. Maar de ECB kan wel obligaties opkopen van landen in de EU die geld nodig hebben, waardoor er feitelijk ook meer EURO’s in omloop worden gebracht. Niet letterlijk door de drukpers aan te zetten, maar wel door een paar getallen aan te passen in een systeem. Digitale EURO’s dus. Gemiddeld in de afgelopen 2 jaar moet je denken aan een bedrag van 80 miljard EURO per maand. Dus even rekenen, in 2 jaar gaat het dan om ruim 1.920 miljard EURO die extra is ingebracht in de Europese economie. EURO’s die voor de goede orde daarvoor nog niet bestonden en nu dus extra zijn. Het is niet zo heel vreemd dat er nu ook gesproken wordt over een toenemende inflatie (inmiddels ruim 5%) in de Eurozone. Alhoewel inflatie meerdere redenen heeft, weet ik zeker dat de opkoopprogramma’s van het ECB hier ook een belangrijke bijdrage aan leveren.

Kortom, EURO’s zijn er in overvloed en dit zal ook voorlopig wel zo blijven. Niet zo vreemd ook, want steeds meer mensen in Europa verdienen meer. Maar is nog iets vreemds aan de hand, want mensen die al veel verdienen ontvangen verhoudingsgewijs nog eens veel meer EURO’s. Simpel gezegd betekent het massaal bijdrukken van geld op dit moment dat vooral de rijkeren nog rijker worden, terwijl de prijzen daardoor stijgen en mensen die het al minder breed hadden nu nog meer in de problemen komen. En dan hebben we het alleen nog maar over inwoners van Europa en nog niet over landen die geen eigen valuta hebben of voor een groot deel van hun import afhankelijk zijn van wereldmunten als de EURO. En als Europa houden we dit natuurlijk graag zo vol, want hierdoor houden we zelf de macht over waar goederen in de wereld naar toe gaan.

Keerpunt 1971

Wat mij bij het lezen van het boek van de Deficit Myth en later ook “Keerpunt 1971”  het meest heeft geraakt is de wijze waarop wij als inwoners van Europa eigenlijk geen idee hebben. We werken voor ons geld, krijgen het op de bank gestort en doen daar onze aankopen mee. We hebben in veel gevallen een hypotheek, beleggen wat in aandelen en cryptomunten en zien mensen die dat niet hebben of niet kunnen als “armen die zichzelf maar moeten ontwikkelen”. We spreken over de maatschappelijke uitdagingen die we als wereld hebben in termen van “het kost zoveel geld” en veel van die problemen kunnen vaak niet worden opgelost “omdat er te weinig geld is”. Als wij toch zelf geld hebben uitgevonden en zelf de drukpers zover aan kunnen zetten als we nu al doen, dan bestaat het toch niet dat we geld als een beperkende factor zien om wereldproblemen op te lossen? Of is er meer aan de hand?

Natuurlijk is er meer aan de hand! De opkomst van cryptomunten heeft in veel landen al voor rumoer gezorgd, want zou daarmee de koppeling van valuta aan een land (en daarmee dus de macht over de geldpers) dan voor altijd over zijn? De wijze waarop bitcoin tot stand is gekomen blijft een mooi verhaal en de gedachte dat geld “van ons allen” moet zijn kan ik alleen maar onderschrijven. Maar de uitwerking is nu dat het vooral als een belegging wordt gezien in de koersverhouding met wereldmunten, waardoor het eigenlijke doel van de crypto valuta lijkt onder te sneeuwen. Misschien ook wel het doel van de landen die graag hun eigen valuta als sterke wereldmunten houden. Want moet je je voorstellen dat je opeens je aankopen ook echt kunt doen met valuta waar een land geen invloed op heeft? Hoe ga je dan als land om met de uitgifte van je geld en daarmee het betalen van je kosten? Dan is de macht die je nu nog in handen hebt opeens een stuk minder aanwezig. En ondanks dat ik niet in conspiracies geloof, weet ik wel zeker dat er altijd krachten zijn die wij niet meekrijgen in het dagelijks nieuws. En misschien is dit er ook wel een.

De vraag die mij na het lezen van deze boeken en artikelen blijft bezighouden is “moeten wij nou gaan voor veel geld voor weinig mensen, of voor weinig geld voor veel mensen?”. En niet omdat we direct allemaal op een houtje moeten bijten, maar het bestaat toch niet dat we in een wereld blijven leven waarin overvloed is aan eten, drinken en (veel) grondstoffen. Maar dat we door de wijze waarop geld is verdeeld over de wereld en de macht die landen blijven houden over hun eigen valuta net doen alsof er tekorten zijn, waardoor problemen niet worden opgelost, maar volgens mij voor ons uit worden geschoven. De echte schuld die wij onze kinderen nalaten is niet die van de staatsschuld, maar die van de beperking die wij onszelf hebben laten opleggen met geld.